“หมอสุรัตน์”เตือนคนเล่นโซเชียลเยอะ กระตุ้น“โรคจิตแฝง”-เห็น“ภาพหลอน”

หมอโรคระบบประสาทและสมอง เตือนเล่นโซเชียลเยอะ กระตุ้นโรคจิตแฝง เผยเจอเคสคนไข้ เล่น “ติ๊กต็อก-Reel” จนติดงอมแงม จนเห็นภาพหลอน ชี้การเล่นจนติดกระตุ้นโดปามีนให้หลั่ง หรือสารแห่งความสุข

เมื่อวันที่ 6 ต.ค.66 ผศ.นพ.สุรัตน์ ตันประเวช แพทย์ผู้เชี่ยวชาญโรคระบบประสาทและสมอง ซึ่งได้โพสต์ผ่านแฟนเพจเฟซบุ๊ก “สาระสมอง กับ อจ.หมอสุรัตน์” โดยยกเคสคนไข้ที่เล่น Tiktok และ Reel กระตุ้น โรคจิตแฝง ไว้ดังนี้

เจอ case เล่น Tiktok และ Reel กระตุ้น โรคจิตแฝง เร็ว ๆ นี้เจอคนไข้ผู้หญิง ราชการ อายุ ราว 40 ปี เล่น Tiktok ติดงอมแงม ต่อมาเห็นภาพหลอน คือ ปกติคนไข้หูแว่วประสาทหลอนนี่เป็น คนไข้จิตเวช แต่นี่ รับปรึกษาอายุรกรรมสมอง เพราะเป็นเร็ว เป็นแปลก ๆ

คนนี้ เล่น Tiktok Reel มา 4 เดือน post ทุกวัน ดู video วน ๆ ไปมา กดทั้ง Like ทั้ง Share มันสนุก รู้ใจ หัวเราะไป หลุดโลกความจริง เค้าว่างั้น จนผลิตคอนเทนต์เอง วิ่งตาม Like Share คือมีคน กด Like Share Comment มีความสุข โดปามีนหลั่ง คนไข้คนนี้ 5 วันมานี่ มีคนกระซิบให้ทำ video อย่างนั้น อย่างนี้ บอกเทคนิค เริ่มหลอนเห็นคนคุยด้วยไปนั่น  เค้ามาแล้ว  มากระซิบด้วย เห็นไหม มีผู้ชาย ใส่ชุดดำมาตาม จนญาติเอามาส่ง รพ.

เรื่องแบบนี้ ไม่ใช่เรื่องที่ไม่เคยเจอ เพราะเดือนก่อนก็เจอ ป้าคนนึง นั่งเล่น Tiktok วนไป โลกหลุดไปอยู่ใน Tiktok วนหาทางออกไม่เจอ พอมาในชีวิตจริง ก็มีชีวิตหลอน Tiktok หลุดออกมาอยู่ด้วย มีคนบอกให้ทำนั่นนี่  Video วน Loop และ ความหลอน เราก็สงสัยเฮ้อ เราเล่น วน ๆ ไป สนุกดี หัวเราะ ก๊าก ๆ ไม่เห็นเป็นไรเลย ไถไปเรื่อย ๆ เป็นวัน ลืมคืนก็หนุกดี แต่คนที่มีโรคจิตแฝง หรือ ภาวะทางอารมณ์ไม่มั่นคงอาจไม่ใช่

คนเป็นจิตเภท Schizophrenia นี่บางทีแยกโรคจริง โรคไม่จริงไม่ออก และมักเสพคอนเท้น หลุดจากความจริง ไอ้ อัลกอรืทึม ก็จับสิ คราวนี้ feed ใส่หนัก ๆ หลอนหนักไปอีกTammy Qiu จาก Stanford University Human-Centered Artificial Intelligence ได้กล่าวถึงความเห็นของนักจิจวิทยาที่มีต่อ social media ที่มีอัลกอริทึมสำหรับ feed ให้คนติดหนึบว่า

“การออกแบบ video หรือ content และการไถ ฟีด แบบไม่สิ้นสุด แบบนี้ เป็นออกแบบ แบบเหยื่อล่อสมอง หรือ ที่เรียกว่า Hook นั่นเอง โดยการออกแบบหวังเอาชนะการยับยั้งชั่งใจในสมอง โดยการกระตุ้นให้สมองหลั่งสารโดปามีน (dopamine) ซึ่งเหมือนการเสพติดยาเสพติด”และเราก็ทราบว่า เจ้า Dopamine นี้แหละ ที่ทำให้เกิดโรคจิตได้ด้วย คือมันแชร์จุดกำเนิดเดียวกัน ยาต้านโรคจิตจึงใช้ยาที่ต้านสาร Dopamine ไง เช่น Haloperidol

ในปี 2021 นักวิจัย Ghosh และคณะ ตีพิมพ์ ในวารสาร International Journal of Recent Scientific Researchก็รายงานคนไข้ที่ติด video Tiktok นี่แหละ แล้วก็เกิดอาการหลอน โรคจิตกำเริบแบบนี้เหมือนกัน บางคนหลอนมีคนสั่งนุ่นนี่

ส่วนตัวคิดว่า เหตุที่ทำให้หลอน ๆ จาก video platform แบบ Tiktok Reel แบบนี้ เป็นได้หลายประการ

1. การเล่นจนติดนานๆ กระตุ้น Dopamine สูงาขึ้น นั่นก็เป็นสาเหตุของจิตหลอน

2. ส่วนใหญ่คนปกติทั่วไป ไม่น่าจะเป็นไร แต่ใครเป็น trait คือโรคจิตแฝงที่รอการกระตุ้น ก็อาจแสดงอาการได้ง่ายขึ้น

3. Video ที่มีลักษณะหลอน ๆ มีเยอะ ทั้งที่แบบสาวจีนร้องเต้น ภาษะอะไรก็ไม่รู้ ต๊อก ๆ วนไป วนมา นี่ก็หลอน คนทำเสียงดัง ๆ กรี้ด ๆ ก็มี นี่ก็หลอน ที่ทำแบบ Live แล้วเจอกับคนที่ทำท่าแปลกๆ พูดจาเหมือนหุ่นยนต์ แถมทำแบบนี้วนซ้ำ ๆ ที่เรียกว่า NPC Live หรือการแสดงเป็นบอท(bot) อันนี้ อจ ว่า คนโรคจิต อาจดูหลอน ๆ ก็ได้นะ

4. อัลกอริทึม ที่มันจะฟีด แต่เรื่อง ๆ ที่เราดู ก็จะทำให้คนที่ชอบดูอะไรแปลก ๆ หลอน ๆ ได้รับ ฟีดอยู่นั่นแหละนะ ไม่หลุดไปสักที อยู่ในโลกที่หลุดจากความจริง

5. ในทางกลับกัน คนที่เป็นโรคจิตเวช บางทีก็ไม่กล้าหรือไม่อยากออกไปสังคม ก็ใช้ Tiktok Reel หรือ social media อื่น ๆ นี่แหละเป็นช่องทาง

อจ แนะนำว่า ดูแลบุตรหลาน หรือ คุณแม่ที่แก่ เฒ่าหน่อย ว่า เล่นมากไปไหม เล่นแล้วมีสับสน ใน social media กับความจริงไหม หรือ ดูแล้วหลอนไหม หากมี ก็ชวนกับไปเจอจิตแพทย์ครับ

– อจ สุรัตน์