“โฆษกทอ.” ออกโรงชี้แจงปรากฏการณ์ “Vapor Cone” รอบเครื่องบิน F-35 ระหว่างบินโชว์ ไม่ใช่คลื่นกระแทกเหนือเสียง แต่เกิดจากการควบแน่นของไอน้ำขณะเครื่องบินเข้าใกล้ความเร็วเสียง ไม่เป็นอันตรายต่อเครื่องบินหรือผู้ชม
พล.อ.ท.ประภาส สอนใจดี โฆษกกองทัพอากาศ อธิบายผ่านเฟซบุ๊กส่วนตัว ชี้แจงข้อสงสัยหลัง มีภาพเครื่องบิน F-35 ปรากฏละอองน้ำสีขาวล้อมรอบ ขณะบินโชว์ในงานวันครบ 88 ปีของกองทัพอากาศ ว่า ละอองอากาศรอบเครื่องบิน หรือที่เรียกว่า Vapor Cone หรือ Prandtl-Glauert Singularity เกิดขึ้นเมื่อเครื่องบินเคลื่อนที่ใกล้ความเร็วเสียง (ประมาณ Mach 1 หรือ ~1,235 กม./ชม. ที่ระดับน้ำทะเล) ทำให้เกิดการควบแน่นของไอน้ำในอากาศรอบตัวเครื่องบิน
สาเหตุที่เกิดละอองอากาศรอบเครื่องบิน
1.ความดันลดลงอย่างรวดเร็ว : เมื่อเครื่องบินเร่งความเร็วใกล้ Mach 1 ความดันอากาศบริเวณรอบเครื่องบิน โดยเฉพาะที่ปีกและส่วนท้าย จะลดลงอย่างรวดเร็ว ทำให้อุณหภูมิลดลง
2.การควบแน่นของไอน้ำ : หากอากาศมีความชื้นสูง ไอน้ำในอากาศจะควบแน่นเป็นหยดน้ำเล็ก ๆ ทำให้เกิดกลุ่มหมอกสีขาวรอบตัวเครื่องบิน
ความเร็วที่ทำให้เกิดปรากฏการณ์นี้
• โดยทั่วไปเกิดขึ้นเมื่อเครื่องบินเร่งความเร็วเข้าใกล้ Mach 0.95-Mach 1.05
• ความเร็วเสียงที่ระดับน้ำทะเลอยู่ที่ 1,235 กม./ชม. แต่จะแตกต่างกันไปขึ้นอยู่กับอุณหภูมิและความกดอากาศของแต่ละชั้นบรรยากาศ
สังเกตได้บ่อยที่ไหน?
• เครื่องบินรบความเร็วสูง เช่น F/A-18 Hornet, F-35, F-22 Raptor
• เครื่องบินโดยสารที่ทำความเร็วใกล้เสียง เช่น Concorde (ในอดีต)
• เครื่องบินไล่ล่าทางทหารที่บินในบรรยากาศชื้น
ปรากฏการณ์นี้เป็นเรื่องทางฟิสิกส์ที่เกี่ยวข้องกับอากาศพลศาสตร์ ไม่ได้เกี่ยวข้องกับ “โซนิคบูม” โดยตรง แต่สามารถเกิดขึ้นได้ในช่วงเวลาใกล้เคียงกัน
ละอองอากาศรอบเครื่องบิน (Vapor Cone) ไม่เป็นอันตราย ต่อเครื่องบินหรือผู้โดยสาร เพราะมันเป็นเพียงผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของความดันและอุณหภูมิในอากาศ ซึ่งทำให้ไอน้ำควบแน่นกลายเป็นหมอกสีขาวชั่วคราว
ทำไมไม่อันตราย?
• ไม่มีผลต่อโครงสร้างเครื่องบิน-เป็นเพียงไอน้ำ ไม่ใช่แรงกระแทก
• เกิดขึ้นแค่ช่วงสั้นๆ-มักจะเกิดขึ้นขณะที่เครื่องบินเข้าใกล้ความเร็วเสียง แต่ไม่ได้ส่งผลถาวร
• ไม่ได้เกี่ยวข้องกับแรงดันอากาศในห้องโดยสาร-ระบบควบคุมแรงดันในห้องโดยสารทำให้ผู้โดยสารไม่ได้รับผลกระทบ
แต่สิ่งที่อันตรายคือ “โซนิคบูม” (Sonic Boom)
หากเครื่องบินทะลุผ่านกำแพงเสียง (Mach 1+) จะเกิดคลื่นกระแทก (Shockwave) ซึ่งอาจสร้างแรงสั่นสะเทือนและเสียงดังมาก ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เช่น:
• ทำให้หน้าต่างอาคารหรือกระจกแตกร้าว (หากอยู่ใกล้พื้นดิน)
• รบกวนประชาชนหรือสัตว์ป่า
• กระทบต่อโครงสร้างเครื่องบิน หากออกแบบมาไม่เหมาะสม
ดังนั้น ละอองอากาศรอบเครื่องบินเองไม่เป็นอันตราย แต่การบินด้วยความเร็วเหนือเสียง ต้องมีการออกแบบและควบคุมอย่างเหมาะสม
